দিল্লী হনুজ দূৰ অস্ত্

নৱকান্ত বৰুৱাৰ

দিল্লীৰ সন্ধান চলে কালে কালে, সভ্যতাৰ
উত্থানে পতনে। তথাপি অধৰা সেই
আত্মা নগৰীৰ। দিল্লী বহু দূৰ!

অন্ধকাৰ ইন্দ্ৰপ্ৰস্থ।
পাণ্ডৱৰ শেষ যাত্ৰা আজি সমুদ্যত
কুৰুক্ষেত্র প্রান্তৰত কাল-বৃক্ষ-অঙ্কুৰ উদ্‌গত।
জীর্ণতাৰ অভিশাপ লেখা হয় ৰক্ত আখৰেৰে—
আহে শক আহে হূণ দুঃস্বপ্নৰ দৰে,
বুৰঞ্জীৰ গতিপথ সৰীসৃপ-কুটিল নিষ্ঠুৰ
ইন্দ্রপ্রস্থ ধ্বংস হয়। দিল্লী ক’ত? দিল্লী বহু দূৰ!

মচি যায় ৰক্তলিপি। ক’লা পৰে বুৰঞ্জীৰ পাত
আকৌ পাঠান আহে, আহিল মোগল আৰু
তাতাৰৰ দল। দিল্লীৰ সন্ধান চলে।
ৰক্ত দুর্গ উঠে জাগি।
গান্ধাৰ পাৰস্য আৰু হিন্দুস্থান এই ত্রিধাৰাৰ
নগৰ উঠিল গজি। (কুৰুক্ষেত্ৰ কঁপি উঠে
কঁপে তাৰ বিষবৃক্ষ পুলক-চঞ্চল!)
দিল্লী ক’ত? দিল্লী বহু দূৰ।

বণিক ইংৰাজ আহে। এই মহাভাৰতৰ
আঁহে আঁহে জটিল গ্রন্থিৰ পাক
মৃত্যু আৰু ক্লিষ্ট জীৱিকাৰ!
ৰাজ্য আৰু বাণিজ্যৰ প্ৰয়াগ তীৰ্থত
গঢ়ি উঠে কুবেৰৰ মাণিক ভাণ্ডাৰ।
দিল্লী ক’ত? দিল্লী বহু দূৰ!

কালজটায়ুৰ পাখি ছিন্ন ভিন্ন কৰাৰ আশ্বাস
কালজয়ী অশোকৰ সুদৰ্শন।
দিল্লী যে তথাপি দূৰ। দিল্লী আৰু ইতিহাস
দুয়োৰে আত্মাই
দুদিন ধেমালি কৰি হাঁহি হাঁহি গুচি যায়
পৰি থাকে ভগ্নস্তুপ মৃতকল্প নগৰীৰ
আৰু থাকে মানুহৰ তেজৰ স্বাক্ষৰ।
দিল্লী?… বহু দূৰ।

***

দিল্লীৰ সন্ধান চলে। কালে কালে সভ্যতাৰ
উত্থান-পতনে। তথাপি অধৰা সেই
আত্মা নগৰীৰ। দিল্লী যে আজিও দূৰ।
দিল্লী?…“দূৰ অস্ত্‌”।